Giáo dục STEM - Hướng đến mục tiêu mới

            Thời gian gần đây, giáo dục Lào Cai ngày càng khẳng định vị thế của mình trên toàn quốc bằng những thành tích trong dạy và học của tập thể giáo viên, học sinh của tỉnh vùng cao biên giới. Là tỉnh vùng cao biên giới, trình độ dân trí ở một số địa phương còn hạn chế, Lào Cai chủ trương đẩy nhanh tiến độ phát triển giáo dục và đào tạo theo hướng củng cố, phát triển, đa dạng hóa các loại hình trường lớp, phát triển mạnh hệ thống trường lớp dân tộc bán trú, quy mô giáo dục phổ thông và giáo dục thường xuyên. Đặc biệt, một trong những hướng đi mới mà ngành giáo dục Lào Cai đang triển khai và bước đầu đạt được hiệu quả chính là mô hình giáo dục thông minh, trong đó giáo dục STEM là một trong những giải pháp được triển khai nhằm thực hiện thành công Hợp phần Giáo dục Thông minh thuộc Đề án thí điểm phát triển đô thị thông minh tỉnh Lào Cai giai đoạn 2018-2025. 

            STEM là viết tắt của các từ Science (Khoa học), Technology (Công nghệ), Engineering (Kỹ thuật) và Math (Toán học). Giáo dục STEM về bản chất được hiểu là trang bị cho người học những kiến thức và kỹ năng cần thiết liên quan đến các lĩnh vực khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học theo cách tiếp cận liên môn (interdisciplinary) và người học có thể áp dụng để giải quyết vấn đề trong cuộc sống hàng ngày. Với cách học này, giáo viên không còn là người truyền đạt kiến thức nữa mà sẽ là người hướng dẫn để học sinh tự xây dựng kiến thức cho chính mình.

            Theo UNESCO: “Giáo dục STEM là chìa khóa cho sự đổi mới và tăng trưởng kinh tế trong thế giới kết nối mà ở đó con người được bao quanh bởi công nghệ và sáng tạo”. Ở Việt Nam, giáo dục STEM đã được Chính phủ chỉ đạo trong Chỉ thị 16 về Cách mạng Công nghiệp lần thứ 4 (Công nghiệp 4.0) và Chỉ thị số 2919/CT-BGDĐT của Bộ Giáo dục và đào tạo ngày 10/8/2018. Trong Chương trình giáo dục phổ thông mới vừa được Bộ GD-ĐT công bố, giáo dục STEM là một cách tiếp cận mới trong nội dung nhiều môn khoa học tự nhiên, toán học, tin học và công nghệ,... để học sinh hướng đến các hoạt động thực hành và vận dụng kiến thức để tạo ra sản phẩm hoặc giải quyết các vấn đề của thực tế cuộc sống.

            Là môi trường giáo dục tốt nhất của tỉnh nhà – nơi ươm mầm những tài năng - trường THTP Chuyên Lào Cai là một trong những trường được Sở Giáo dục và Đào tạo Lào Cai chọn thí điểm mô hình giáo dục STEM. Thầy Nguyễn Minh Thuận – Phó hiệu trưởng phụ trách nhà trường cho biết: “Trong thời gian qua, tập thể lãnh đạo, cán bộ, giáo viên trường THPT Chuyên Lào Cai đã rất nỗ lực để thực hiện các nhiệm vụ giáo dục của Lãnh đạo tỉnh, Sở Giáo dục và Đào tạo giao phó. Mục tiêu trong Đề án giáo dục của nhà trường đưa ra đó là xây dựng thành công môi trường học tập thông minh, sáng tạo, giáo viên là người điều hành, học sinh được trải nghiệm thực tế, bởi vậy nhà trường đã tích cực vận dụng mô hình giáo dục STEM trong thời gian gần đây. Tuy nhiên, hiện nay việc triển khai đang gặp một số khó khăn như xây dựng chủ đề STEM như thế nào, phương pháp giảng dạy STEM sao cho hiệu quả, làm thế nào để khơi dậy khả năng tự học, tự sáng tạo của học sinh… là những câu hỏi mà nhà trường luôn trăn trở”.

            Với những khó khăn tại địa phương khi triển khai thực hiện mô hình giáo dục STEM, Hội thảo – Tập huấn xây dựng chủ đề STEM được tổ chức đã giúp cho các cán bộ quản lý, thầy cô có nhìn nhận, đánh giá những khó khăn, vướng mắc, xác định hướng đi và tiếp tục triển khai các hoạt động giáo dục STEM sát với tình hình thực tế tại địa phương, đạt hiệu quả cao hơn. Cũng tại hội thảo, các đại biểu đã được tham quan các sản phẩm từ các dự án STEM của học sinh; tham gia trực tiếp vào các tiết dạy giới thiệu do giáo viên trường THPT Chuyên Lào Cai tổ chức, điều hành; từ đó có những ý kiến trao đổi về tầm quan trọng của giáo dục STEM trong giáo dục phổ thông, các khó khăn, vướng mắc khi áp dụng hình thức giáo dục này. Hội thảo là dịp để nâng cao nhận thức của cán bộ, giáo viên về bản chất hoạt động giáo dục STEM trong dạy học, sinh hoạt câu lạc bộ và nghiên cứu khoa học, từ đó các trường học sẽ vận dụng, xây dựng kế hoạch dạy học theo chủ đề STEM. Hội thảo tổ chức thành công là một minh chứng cụ thể, rõ ràng nhất trong việc đưa chương trình giáo dục STEM vào giảng dạy bước đầu có hiệu quả trong nhà trường.             Theo lãnh đạo Sở Giáo dục và Đào tạo, thời gian qua, Sở đã triển khai nhiều hoạt động nhằm đưa giáo dục STEM triển khai tại các nhà trường trên địa bàn tỉnh và đã đạt được một số thành quả bước đầu. Tuy nhiên hiện nay mới chỉ dừng lại ở mức thí điểm ở một vài đơn vị cơ sở giáo dục, việc triển khai chưa đồng đều tại các trường, nhất là ở cấp THPT.

            Theo các chuyên gia của Bộ giáo dục và Đào tạo được mời tham dự Hội thảo, các dự án STEM đã được xây dựng và thực hiện với những kết quả ban đầu như thay đổi nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh, cha mẹ học sinh về giáo dục STEM; các dự án STEM bước đầu khẳng định tính khả thi, hiệu quả; phát triển các câu lạc bộ STEM, câu lạc bộ nghiên cứu khoa học trong nhà trường; huy động được sự tham gia của cha mẹ học sinh và cộng đồng trong giáo dục STEM. Tuy nhiên, việc áp dụng hình thức giáo dục này cũng còn một số hạn chế như giáo viên, cán bộ quản lý nhận thức chưa thật sự đầy đủ; các chủ đề STEM chưa thay thế được các tiết học truyền thống; điều kiện cơ sở vật chất, thiết bị còn hạn chế…

            STEM – Hướng đi nghề nghiệp mới trong thời đại công nghệ 4.0

            Ngành nghề trong lĩnh vực STEM đang có sự phát triển vượt bậc trong những năm gần đây và sẽ trở thành xu hướng nổi bật trên thế giới trong những thập kỷ sau. Cơ hội nghề nghiệp đang ngày càng rộng mở với những ai phù hợp với lĩnh vực STEM. Nắm bắt được điều đó, trong khuôn khổ các hoạt động giáo dục STEM, lãnh đạo trường THPT Chuyên Lào Cai đã tổ chức Chuyên đề Hướng nghiệp cho học sinh lớp 12 với chủ đề: Nghề nghiệp STEM trong cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4. Tham dự chuyên đề có các bậc cha mẹ học sinh lớp 12 và toàn thể học sinh lớp 12 của nhà trường cùng các thầy giáo, cô giáo dưới sự diễn thuyết của PGS.TS Lê Huy Hoàng – Chuyên gia của Bộ Giáo dục và Đào tạo.

            Thực tế hiện nay cho thấy, những học sinh học theo cách tiếp cận giáo dục STEM đều có những ưu thế nổi bật như: kiến thức khoa học, kỹ thuật, công nghệ và toán học chắc chắn; khả năng sáng tạo, tư duy logic; hiệu suất học tập và làm việc vượt trội; có cơ hội phát triển các kỹ năng mềm toàn diện hơn trong khi không hề gây cảm giác nặng nề, quá tải đối với học sinh.

            Với học sinh phổ thông, việc theo học các môn học STEM còn có ảnh hưởng tích cực tới khả năng lựa chọn nghề nghiệp tương lai. Khi được học nhiều dạng kiến thức trong một thể tích hợp, học sinh sẽ chủ động thích thú với việc học tập thay vì thái độ e ngại hoặc tránh né một lĩnh vực nào đó, từ đó sẽ khuyến khích các em có định hướng tốt hơn khi chọn chuyên ngành cho các bậc học cao hơn và sự chắc chắn cho cả sự nghiệp về sau.

        Theo định hướng giáo dục STEM , người có trình độ chuyên môn cao như kỹ sư, bác sĩ, nhà khoa học hay những người lao động có trình độ trung cấp hoặc chứng chỉ nghề thuộc nhóm ngành STEM như y tá, lập trình viên, kỹ sư môi trường hay khảo sát viên đều luôn có cơ hội tìm được những công việc có mức thu nhập hấp dẫn. Khi áp dụng chương trình giáo dục STEM thành công, cả thế giới với muôn vàn cơ hội sẽ mở ra cho các thế hệ trẻ, từ đó các em có thể giúp thế giới trở nên ngày một tốt đẹp hơn qua những nghề nghiệp của STEM: Khoa học, công nghệ, cơ khí và Toán học.

            Hy vọng rặng, với những bước đột phá trong giáo dục, mô hình giáo dục STEM sẽ góp phần thay đổi hình thức đào tạo và chất lượng giáo dục tại địa phương; hỗ trợ công tác giảng dạy và học tập thông minh, phù hợp với xu thế phát triển công nghệ thông tin trong cuộc cách mạng công nghệ 4.0 hiện nay./.