Để chuẩn bị cho bữa tết này, từ chiều 14/7 âm lịch, đàn trâu từ bãi chăn thả về chuồng, người chăn dắt phải tắm sạch từng con, không được mang theo bùn bẩn vào nơi buộc ngủ qua đêm.

Sáng sớm, cho mỗi con ăn một nắm cơm nếp trộn với riềng, muối, rắc vào một ít rượu, rồi bà chủ cùng người chăn hằng ngày thả dắt trâu đi ăn cỏ ở những nơi có cỏ tốt quanh bản. Đến tầm 9 giờ cho trâu đi tắm, uống nước rồi đưa trâu về chuồng.

Trong chuồng, người ở nhà đã chuẩn bị sẵn cho mỗi con một bó cỏ tươi, một nắm cơm nếp trộn muối riềng, rượu, 2 chiếc bánh tết tháng Bảy của người Tày và một mâm lễ cúng (gồm gà luộc, cá nướng, rau luộc, bánh, rượu, trầu cau, kim ngân vàng bạc, hoa quả) bày trước cửa chuồng trâu để cúng hồn con trâu và thiên thần, thổ địa khuôn viên gia đình.

Trên nhà sàn, các mâm cúng tổ tiên cũng bày sẵn. Khi lễ vật đã đầy đủ, ông chủ nhà cúng lễ rằm tháng Bảy mời tổ tiên xong thì xuống dưới sàn trước mâm lễ cúng hồn trâu, bái lạy, xướng lời cúng thiên thần, thổ địa, thổ công, sau đấy xướng lời cúng đàn trâu, tiếp đến là xướng lời mời tên từng con trâu chính, các con trâu dự bị đến hưởng tết với chủ nhà.

Nội dung lời cúng đại ý rằng: Vụ làm lúa mùa năm nay, nhờ công sức của con trâu, ruộng nhà ta đã cấy xong các loại lúa. Lúa đang tươi tốt, phát triển nhanh. Chủ nhà chúng tôi hôm nay làm lễ cúng mời khoăn (hồn vía) các con trâu đến ăn tết, gọi là trả công vất vả làm mùa. Mong hồn vía các con trâu, các thiên thần, thổ công phù hộ cho đàn trâu nhà ta con nào cũng khỏe…

Cúng xong, bà chủ và người chăn trâu hằng ngày mang nắm cơm trộn muối, riềng, rượu, chặt thịt gà, bẻ cá nướng kẹp vào bón cho từng con trâu. Tiếp theo, bón bánh ngọt, cho uống nước muối, rồi cho mỗi con trâu một bó cỏ, cho ăn thóc, ngô hạt. Xong việc, cho đàn trâu nghỉ tại chuồng, chờ đến chiều thả trâu ra suối uống nước.

Cho trâu ăn tết là công việc ít nơi làm, nhưng người Tày vùng Nghĩa Đô (huyện Bảo Yên) xưa nhà nào có trâu, nuôi trâu, coi việc này là rất hệ trọng, vì con trâu là con vật to khỏe, đứng đầu trong các vật nuôi của người nông dân, giúp nhà nông các công việc chính như làm đất để cấy lúa, trồng hoa màu, kéo các vật to, nặng sức người không làm nổi, thồ các đồ vật nặng, biểu hiện sự giàu có của gia chủ. Hộ nào có từ 5 con trâu trở lên là diện nhà khá giả.

Con trâu làm việc quanh năm, toàn ăn cỏ, người chăn thả cho ăn mới được ăn. Chính vì lẽ đó, người Tày xưa mới tổ chức một bữa tết cho trâu vào rằm tháng Bảy sau khi làm xong vụ lúa mùa. Bữa tết này nhằm nhắc nhở mọi nhà phải coi trọng, không được khai thác quá sức đàn trâu, để con trâu luôn là “đầu cơ nghiệp” của nhà nông.

https://baolaocai.vn/cho-trau-an-tet-thang-bay-post372459.html