Nơi rượu ngon nức tiếng

Từ trung tâm xã Y Tý, muốn vào Sim San chỉ có đường độc đạo đi qua các thôn Lao Chải 1, Lao Chải 2, Sín Chải rồi đến thôn người Dao đỏ Sim San, vào sâu nữa là bản người Mông ở Hồng Ngài. Đoạn đường vào tới Sim San chỉ khoảng 10 km đa phần đã được đổ bê tông phẳng phiu, nhưng cũng có những đoạn khó đi vì là đường cấp phối và đường đất. Vùng đất Sim San đón chúng tôi bằng cơn mưa rào, xua tan oi bức của những ngày nắng nóng. 

Nhà của Trưởng thôn Sim San 1 Tẩn Phù Tìn nằm thấp hơn so với mặt đường, khuất dưới những hàng cây xanh mướt. Mới bước vào cổng nhà, tôi đã nhận ra hương thơm quen thuộc của loại “mỹ tửu” nổi tiếng từ lâu. Bên bếp than đỏ lửa, phía trên treo những xâu thịt lợn bản hun khói đã khô để lộ ngấn mỡ trong veo, phía dưới từ ti ô rượu, nhỏ ra từng giọt trong vắt, tỏa hương thơm nồng. Anh Tẩn Phù Tìn bảo nấu rượu thóc là nghề truyền thống của đồng bào Dao đỏ nơi đây. Vùng đất Sim San được thiên nhiên ưu ái ban tặng cho đất đai màu mỡ, nguồn nước dồi dào, nên từ hàng trăm năm trước, tổ tiên người Dao đỏ đã chọn làm nơi định cư, xẻ núi làm ruộng bậc thang, đào mương dẫn nước để cấy lúa, biến nơi đây thành vựa thóc lớn nhất, nhì xã Y Tý. 

Rượu thóc của người Dao đỏ trở thành thương hiệu đặc sản ở vùng cao Bát Xát. (ảnh chụp trước ngày 27/4/2021)

Cũng do nhiều thóc lúa, nên nghề nấu rượu thóc ở đây phát triển từ rất sớm. Điều đặc biệt là người Dao đỏ Sim San biết cách ủ rượu thóc bằng loại men lá đặc biệt với nhiều loại thảo dược, tạo nên hương vị thơm ngon ít nơi sánh được. Trong cộng đồng các dân tộc, người Dao đỏ nổi tiếng là “bậc thầy” về các loại thuốc chế biến từ thảo dược, nên việc sáng tạo ra men lá nấu rượu cũng không có gì khó hiểu. Đó cũng là bí quyết riêng của đồng bào Dao đỏ và chỉ truyền lại cho con cháu trong dòng họ.

Lửa vẫn cháy đỏ rực và hương rượu thóc tỏa ra thơm quá! Anh Tẩn Phù Tìn lấy nắp can hứng những giọt rượu còn nóng hổi đưa cho tôi. Chỉ cần đưa lên mũi, mùi thơm nhẹ nhàng khiến cảm giác ngây ngất, lâng lâng khó tả. Tôi nhấp một chút, rượu mới còn nồng, chảy đến đâu nóng rực ngay đến đó. Thôn Sim San 1 có 64 hộ dân, thì hộ nào cũng biết nấu rượu thóc; trong đó, có khoảng 30 hộ chuyên nấu rượu để bán quanh năm. Gia đình anh Tìn mỗi năm nấu 500 - 600 lít rượu. Còn các gia đình: Tẩn Vần Heng, Tẩn Sài Dìn, Phàn Vần Sèo, Tẩn Lở Mẩy… cũng nấu hàng trăm lít rượu mỗi năm. Nhiều hộ nấu hết thóc của gia đình lại mua thêm thóc của bà con để nấu mà không đủ phục vụ nhu cầu của thị trường. Giờ đây, rượu thóc Sim San đã trở thành thương hiệu nổi tiếng của Lào Cai, sánh ngang với rượu thóc San Lùng của đồng bào Dao đỏ ở xã Bản Xèo mà ai cũng biết.

Thơm ngọt vì chè hong gió đại ngàn

Đến thăm thôn Sim San 1, Sim San 2 lần này, chúng tôi có dịp khám phá kỹ hơn về vùng đất này. Từ trên cao nhìn xuống, thôn Sim San 1 được bao quanh bởi những tràn ruộng bậc thang uốn lượn như dải lụa, còn thôn Sim San 2 nằm sâu phía trong, địa hình cao hơn, được chia làm 2 xóm, phía trước nhìn ra thung lũng ruộng bậc thang, phía sau tựa lưng vào dãy núi xanh thẫm. Điều đặc biệt là đến xóm người Dao đỏ nào, tôi cũng được bà con mời thưởng thức loại chè có hương vị đặc biệt. Chỉ cần dùng thứ nước mạch đầu nguồn đun sôi sùng sục đổ vào chiếc ấm nhỏ đầy búp chè kia, chỉ vài phút sau, rót ra chén thứ nước vàng màu mật ong hương thơm nhẹ nhàng. Thứ chè này uống vào không chát, mà vị ngọt đậm đà khó quên.

Đồng bào Dao đỏ thu hái chè Shan Tuyết cổ thụ.

Để giải đáp những băn khoăn của tôi, chị Tẩn Tả Mẩy bảo: “Không biết các cụ đời trước lấy trên rừng về trồng từ bao giờ, nhưng bây giờ trong thôn có nhiều cây chè cổ thụ, cao tới 4 -5 m. Bà con thường chặt ngọn chè đi để hạ thấp độ cao, cây chè ra tán rộng dễ thu hoạch búp. Giá bán 300 - 350 nghìn đồng/kg chè búp tươi. Mùa này là chè ngon nhất đấy, nhiều người vào đây tìm mua mà không đủ để bán”.

Nói rồi, chị Mẩy dẫn tôi đi xem mấy cây chè ngay phía sau nhà. Cạnh những tảng đá to là mấy cây chè cổ thụ, có cây đường kính gốc khoảng 20 cm. Vốn cũng đôi lần tìm hiểu về chè, nên tôi nhận ra ngay đây là loại chè Shan Tuyết nổi tiếng. Chỉ cần nhìn những búp chè to hơn chè thường, màu xanh mơn mởn, búp nào cũng có lớp lông tơ phủ trắng như tuyết kia cũng đủ thấy chè ở đây ngon đến mức nào. Nhưng điều tạo nên hương vị đặc biệt cho chè Shan Tuyết ở Sim San là người Dao đỏ ở đây không cho vào sao, cũng không vò bằng tay hoặc máy, mà sau khi hái tôm chè về thì cho ra nong phơi gió để búp chè khô tự nhiên.

 “Nếu phơi nắng thì búp chè sẽ khô nhanh nhưng bị héo lại, còn sấy trên bếp sẽ có mùi khói mất hương vị, cho nên chỉ phơi nơi thoáng gió thì búp chè vẫn giữ được màu trắng tuyết và hương vị vốn có. Để phơi được nong chè khô phải mất một tuần, chưa kể công thu hái, nên mỗi kg chè khô ở đây phải có tiền triệu mới mua được. Các hộ Tẩn Láo Tả, Tẩn Vần Heng, Tẩn Láo Sử… bán chè tươi, chè khô thu được 15 - 20 triệu đồng/năm”, chị Mẩy cho hay.

Dấu ấn nông thôn mới

Cách đây gần 10 năm, chúng tôi đã có lần đặt chân tới đất Sim San. Ngày đó đi qua đây, nhìn đường đất trơn trượt dẫn vào bản Dao đỏ nằm sâu trong thung lũng, tôi quyết định đi thẳng vào thôn Hồng Ngài, chứ không dừng lại ở Sim San. Vậy mà hôm nay không chỉ thôn Sim San 1 ở gần đường chính đã đổi thay, mà thôn Sim San 2 khuất nẻo trong núi cũng đã dần “thay da đổi thịt”. 

Điều khiến những người đến đây cũng nhận ra ngay đó là những tuyến đường mang tên nông thôn mới. Trên đoạn đường từ Sim San 1 tới Sim San 2, chúng tôi phải dừng xe để chờ máy xúc san gạt đất, mở rộng mặt đường, chuẩn bị đổ bê tông. Trong khi tiếng máy xúc và tiếng xe ô tô nổ giòn tan, thì dòng người dừng lại chờ đợi mỗi lúc một đông. Chiều đã muộn, mọi người vội vã để trở về với gia đình, nhưng dường như không ai thấy phiền hà, mà đều rất vui vẻ chờ thông đường. 

“Bà con chờ đợi đường mới đã bao năm rồi, giờ sắp có đường đẹp, nên chúng tôi phấn khởi lắm. Mong đường mới sớm hoàn thành để bà con đi lại đỡ vất vả, thôn được đón thêm nhiều đoàn khách đến chơi”, anh Tẩn Sài Vảng, thôn Sim San 1 tâm sự. Có lẽ, cũng như anh Vảng, mỗi người dân Sim San đều hiểu rằng, đây là tuyến đường mới mang tới ấm no cho bản làng, nên những phút giây chờ đợi đó là chờ đợi niềm vui đang tới.
Điều ấn tượng hơn cả với chúng tôi là khi vào thôn Sim San 2 được đi trên những đoạn đường bê tông như dải lụa. Những ai đã từng phải trầy trật vượt qua những đoạn đường dốc trơn như “đổ mỡ”, có khi phải bỏ xe, khóc giữa đường thì sẽ hiểu cảm giác sung sướng như thế nào khi được bon bon trên đường mới. Chính chương trình xây dựng nông thôn mới đã mang đến cho bản Dao đỏ nằm tít hút giữa núi rừng này những đoạn đường bê tông và mở ra biết bao cơ hội trong tương lai. 

Rồi đây biết bao nhiêu lúa, ngô, rượu thóc Sim San, chè Shan Tuyết, thịt lợn sấy, nấm hương rừng và những sản vật khác của bà con sẽ theo đường mới ấy “bay” đến muôn nơi. Rồi hương vị hấp dẫn của những sản vật và vẻ đẹp vùng đất này sẽ “hút’ những đoàn khách du lịch tới đây tham quan, trải nghiệm. Chúng tôi hiểu bên cạnh những đổi thay nhìn thấy, thì Sim San hôm nay vẫn còn không ít khó khăn. Nhưng những ngôi nhà mới xây khang trang đang mọc lên mỗi ngày là một minh chứng cho sức sống mới đang trỗi dậy giúp vùng đất này thêm khởi sắc. 

Sau bữa cơm ấm áp ở Sim San, chúng tôi chia tay bà con nơi đây mà vẫn mãi vấn vương hương rượu thóc ủ men lá rừng thơm nồng, vị chè cổ thụ hong gió ngọt đầu môi và nét bình yên của những xóm người Dao đỏ nằm giữa đại ngàn xanh ngắt. Một ngày ở Sim San dường như quá ngắn, nơi đây còn biết bao điều hấp dẫn chưa khám phá đang mời gọi chúng tôi. Sim San, hẹn ngày trở lại! 

http://baolaocai.vn/bai-viet/212181-vuong-van-sim-san